بررسی آموزش شهروندی در برنامه درسی آشکار نهاد آموزش رسمی ایران

اصول شهروندی در فرایند جامعه­پذیری با آموزش­های خانواده شروع و در مدرسه به صورت جدی و رسمی پیگیری می­شود. محتوای کتاب­های درسی مصوب و مورد استفاده در مدارس می­توانند بخشی از وضعیت آموزش شهروندی رسمی جوامع را نشان ­دهند. با توجه به این مساله، پژوهش حاضر به طور خاص در پی پاسخ به این پرسش­هاست: تمرکز کتاب های درسی در خصوص آموزش شهروندی در ایران بیشتر بر چه موضوعاتی است؟ محتوای این کتاب­ها بیشتر پیرامون تکالیف شهروندی است یا حقوق شهروندی و یا به صورت متوازن بر هردوی آنها توجه دارد؟ سایر صور شهروندی­ چه سهمی در کتاب­های درسی دارند؟ برای انجام این پژوهش از روش تحلیل محتوا استفاده شده­است. جامعه آماری تعداد 13 کتاب­ درسی مصوب سال تحصیلی91-1390 شامل تعلیمات­­اجتماعی، تعلیمات­دینی و فارسی از دوره­ی راهنمایی و دین­و­ زندگی و دانش­اجتماعی از دوره­ی دبیرستان بودند که تمام شماری شده­اند. واحد زمینه، کتاب­های درسی و واحد ثبت، پاراگراف تعیین ­شده­است که با استفاده از جدول شناختی مولفه­های شهروندی، تعداد 66 مولفه استخراج شده­است. نتایج نشان­داده­است رویکرد تکلیف­محور 56/57 درصد و رویکرد حقوق­محور 19/21درصد از محتوای کتب درسی را به خود اختصاص داده­اند. همچنین سهم شهروندی زیست­محیطی09/9درصد، شهروندی جنسیتی 51/1درصد، و شهروندی چند­فرهنگی54/4 درصد می­باشد.